Fobi nedir?
Fobi, kişinin gerçek tehlike veya risk içermeyen bir duruma karşı duyduğu yoğun ve irrasyonel korkudur. Bu tür korkular, bireyin yaşam kalitesini düşürebilir ve sosyal ya da iş yaşantısında çeşitli zorluklara yol açabilir.
Fobi nelerden kaynaklanabilir?
Fobiler çeşitli sebeplerden oluşabilir. Çevresel, biyolojik veya psikolojik olabilir. Çevresel olarak sosyal öğrenme yoluyla oluşabilir. Örneğin köpekten korkan ablası sebebiyle kardeşinin köpekten korkmayı öğrenmesi. Kültürel olarak yaygın korkular etkili olabilir. Yüksek ses ve yükseklik korkusu gibi doğuştan olabilir. Gelişimsel olarak geri kaldığını düşünen öğrenci, performans göstermekten korkabilir.
Fobisi olan kişide görülebilen davranışlar
Kaçınma Davranışları
Fobik Nesneden veya Durumdan Kaçınma: Fobisi olan kişi, korktuğu şeyden kaçınmak için çeşitli stratejiler geliştirebilir. Örneğin, yükseklik korkusu olan biri yüksek binalara çıkmaktan kaçınabilir veya sosyal fobisi olan biri kalabalık ortamlardan uzak durabilir.
Planlama ve Hazırlık: Kişi, korktuğu durumdan kaçınmak için fazla dikkatli plan yapabilir veya ekstra hazırlıklar yapabilir. Örneğin, bir uçuş korkusu olan biri, uçak yolculuğundan kaçınmak için karayolu ile seyahat etmeyi tercih edebilir.
Fiziksel Belirtiler
Fizyolojik Tepkiler: Fobik durumla karşılaşıldığında, kişi genellikle fiziksel belirtiler yaşar. Bunlar arasında kalp çarpıntısı, terleme, titreme, mide bulantısı ve baş dönmesi bulunabilir.
Panik Atak: Fobik bir durumla karşılaşan kişi, panik atak geçirebilir. Panik atak sırasında nefes darlığı, göğüs ağrısı ve aniden artan korku gibi belirtiler yaşanabilir.
Psikolojik Belirtiler
Aşırı Endişe ve Korku: Fobik birey, korktuğu nesne veya durum hakkında sürekli olarak endişe duyabilir ve bu korkular, günlük yaşamını etkileyebilir.
Kontrol Kaybı Korkusu: Kişi, fobik durumla karşılaştığında kontrolünü kaybetme korkusu yaşayabilir. Bu durum, kişinin kendini yetersiz hissetmesine veya çaresizliğe yol açabilir.
Kişisel İlişkilerde Etkiler
İlişki Problemleri: Fobiler, kişisel ilişkilerde de sorunlara yol açabilir. Kişi, fobisi nedeniyle partneri, arkadaşları veya ailesiyle iletişim kurmakta zorluk çekebilir.
Kendini Suçlama ve Utanç
Suçluluk ve Utanç: Fobisi olan kişi, korkularını kontrol edemediği için kendini suçlu veya utanç içinde hissedebilir. Bu durum, kişinin özsaygısını olumsuz etkileyebilir ve tedavi arayışını engelleyebilir.
Ne yapılmalı?
Fobiler, kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir ve tedavi edilmediğinde uzun vadede sorunlara yol açabilir. Psikoterapi kişinin fobik korkularını anlamasına ve başa çıkmasına yardımcı olabilir.